Boş bir sayfa olarak dünyaya gelen zihnimiz, ailede okulda, sosyal çevrede zaman içerisinde dolarak bilgi ve kültür hazinemizi oluşturur. Bireylerin verileni alması, karşı taraftaki vericilerin söylem biçimlerine etki edebilme gücüne bağlıdır. Eğitim basamaklarında iyi öğretmen, kötü öğretmen kavramı da bu beceri düzeyi ile ölçülür. Konuyu aktaran size öyle bir söylemle gelir ki hücrelerinizin tamamı titreyerek söyleneni algılarsınız, etkisinden kurtulamazsınız. Öğrendiğiniz zihin levhanıza buza yazılır gibi değil, çeliğe kazılır gibi kalıcı olur. Böyle durumlar her insanoğlunun başına gelmiştir. Düşünün hemen hatırlarsınız.

Çocukluğumda çevremde var olan kültürde şöyle bir söylem vardı. Bu her zaman dikte edilirdi. Yöresel ağızla şöyle denilirdi: “Cuma günü dırnak kesmek ey degüldür!” Bunun öyle bir işlenme tarzı vardı ki, biz ilkokul seviyesindeki kardeşlerin kolu bacağı haline gelmişti. “Cuma günü tırnak kesmek iyi değildir” deniliyor da, sebebi nedir, bundan bahsedilmiyordu? O kadar içten söyleniyordu ki,  “iyi değildir” i ben kafamda kıyametin kopuşu, dünyanın sonu olarak düşünüyordum.

İlkokul ikinci sınıftayım. Okulda tırnak kontrolü yapılacak. Evimizdeki terzi makası ile tırnaklarımı kestim. Annem gördü. Bir sopa yedim, bir sopa yedim ki annemden, iliklerime işledi. Cahil haliyle nasıl bağırıyor: “Sen bunu nasıl yaparsın?” Kültüründe bu vardı. O gün ve devamı günlerde hep dünyanın bulgur kazanı gibi kaynayacağını bekledim, bir türlü olmadı. Bu olaydan bu kadar etkilenmem bana ailemin uyguladığı bir beyin yıkama şekliydi.

Kültürel olarak beyin yıkama yapılabildiği gibi dinsel beyin yıkamalar da çok etkili olmaktadır. Japon mühendis işini yaparken bir vidanın kırılması nedeniyle kendini bu konuda suçlu sayıp intihar edebiliyor. Bu durum beyin yıkama değil, beyin eritmedir. Beyin yıkamada geriye dönüş vardır, beyin eritmede geriye dönüş asla olmaz.

Dini konularda beyin yıkama ve beyin eritmeye gelince; üç semavi din mensuplarının mükafatlandırılacağı cennet ve cehennemleri var. Bu dünyada iyi bir hayatı olmayanlar fakirliğin ve perişanlığın karşılığı olarak öbür dünyada Cennette 70 huri ile yaşayacaklarmış. Bu semavi din  ülkelerinin başında bulunanların Cennette ve hurilerde hiç gözü olmuyor nedense. Yaşamın tüm ihtişamı ve zenginliği onların hayatlarında. Kafayı duvarlara çarpan halk da sabır küpüne batırılıyor. Adamın beline 15 kilogram dinamit bağlanıp intihar bombacısı olarak kendini patlatmaya gönderiyorlar, gözünü kırpmadan gidiyor. Yakalanıp neden yapmak istediği sorulunca: “Öbür dünyada 70 huri verecekler,” diyor. Öbür dünyada cenneti alaya gidip huri bekleyenler beyin yıkama, kendini patlatarak bir an önce bu hurilere kavuşmak isteyen de beyin eritme operasyonu ile eğitilmiştir. Beyin yıkamada geri dönüş vardır, beyin eritmede geri dönüş asla gerçekleşmez.

Beşeri ve çok tanrılı dinlerde genel olarak cennet cehennem yok, ancak onların beyin eritme yöntemleri, yerine göre daha etkili olabiliyor. En eski din olan Hinduizm’i ele alalım. Hinduizm’de kast sistemi vardır. Kastlar arasında geçiş yoktur. Kişi hangi kast sisteminde doğmuş ise, o kasttan evlenir; orada yaşar orada ölür. Kalbur üstü sayılan insanlar yöneticiler en üst kastta yaşarlar. Aşağıya doğru giderek seviye ve kalite düşer. İlk dört kast sisteminin altında olanlar insan bile sayılmazlar. En aşağılık işler bu kısımda olanlar tarafından yapılır. Sayıları çoktur. Yaşamları perişandır. Onların da bir güvenceleri ve de umutları vardır. Bu dinde reenkarnasyon vardır. Reenkarnasyon ölen kişinin ruhunun tekrar dirilmesi ve başka bir bedene girmesidir. Semavi dinlerde buna “tenasuh” deniyor. Uzun oluyor diye bu konuya girmeyeceğim.

Hinduizm’de birinci kastta yaşayanlar neredeyse tanrısal özellikler taşımaktadırlar. Kendilerinden aşağılarda bulunan insanlar onların seviyesine asla çıkamazlar. O aşağılık insanlara bu dünyada; “Hep iyi olun, itaat edin, çalışın, efendilerinizi üzmeyin, isyan etmeyin, biz de insanız demeyin, öldükten sonra bu davranışlarının karşılığında üst kastlarda doğacak bir bedene gireceksin. Dolayısı ile yaptıklarının mükafatını göreceksin,” diye beyin yıkanıyor.

Bu insanlar yaptıkları her kötülüğe karşılık, bir yılan, bir sırtlan, bir kertenkele, bir böcek vb. bir hayvanın bedeninde, ya da daha kötü bir insanın bedeninde yeniden dünyaya gelecek ve de çile çekecek. Bu inanışta kadınlar gerçekten insan yerine konulmuyor. Kocası ölen kadın, kocasının yakılan cesedi ile birlikte kendisini o ateşte yakmak zorundadır. Bunu reddederse ona uygulanan yaşam biçimi ölümden daha ağır koşullar olduğu için kadınlar bu ölüme razı olmaktadırlar. Yenide dünyaya gelmek için kendini kurban eden gönüllü insanların var olduğu da bilinen bir gerçektir. Bu da beyin eritme.

Tüm bunlar gösteriyor ki, sosyolojik olarak toplum iyi incelenir, onun psikolojisi iyi analiz edilir uygun biçimde yönlendirilirse insanoğluna yaptırılmayacak hiçbir şey yoktur. Yeter ki yöntem doğru çalışma inandırıcı olsun. Okullardaki eğitimin yönünü ve de verimini bu yönde gerçekleştirmek mümkün. Harlow bu konuda şu tespitte bulunuyor: “Bana sıradan bir çocuk verin, istersem ondan bir doktor, bir öğretmen, bir mühendis, bir sporcu, bir hırsız, bir katil yaratabilirim.”

Celil Boz    (cellboz@yahoo.com)

Eğitimci Sosyolog

23/11/2023