İnsan sosyal bir varlıktır. Balığın sudaki yaşam ortamı balığı nasıl sarıyor ise, insanın sosyal ortamı da insanı öyle sarmaktadır. Bu sosyal ortam bebeklikten itibaren ailede başlar, büyüyerek küresel boyutlara ulaşır.

Bir bebek doğduğunda bembeyaz bir dosya kağıdı kadar lekesizdir. Zihinsel becerileri, davranış örüntüleri insanlar tarafından o temiz kağıda yazılır, çizilir. Ailedeki bireyler aracılığıyla öğrenir, becerileri gelişir, mahallesine, okuluna, daha sonra da dünyaya açılır. Bu yaşam döngüsü içerisinde her birey izlediği yol üzerinde karşısına çıkanlardan etkilenir, görür, öğrenir ve yaşam yolunu çizer. Öğrenme; yaparak yaşayarak, görüp taklit ederek olduğuna göre, toplumdaki olumlu ve olumsuz olan her şeyden sorumlu olanlar kimlerdir hiç düşündünüz mü? Şimdi ailemize ve toplumumuza bir ayna tutalım.

Anne baba çiftçi ise, çocuğun öğrendikleri anne babanın konuştuğu çiftçilik terimleridir. Anne baba doktor ise çocuk kelime haznesini sağlık alanından bilgilerle dolduracaktır. Çocuğun anne babası öğretmense görüp öğreneceği her şey öğretmenlikle ilgili olacaktır. Bir de evde öğrenilebilecek televizyon, akıllı telefon ve de internet ortamları var.

Çocuğunuza; “yaşı küçük öğrenmez, etkilenmez,” şeklinde asla bir ön yargıda bulunmayın. Onlar her şeyi çok hızlı ve mükemmel öğreniyorlar. Babanın içtiği çay bardağına sürekli hamle yapan bir bebek elini birinci seferde bardağa dokundurup sıcaklığını hissettikten sonra ikinci defa elini bardağa uzatmıyor. Siz elinden tutup götürseniz bile ağlayarak geri çekiyor. Onun için çocuklara neyi öğretirseniz onu öğreniyorlar.

İnsan uzuvları darbe görünce insanın canı yanar. Darbenin derecesine göre de uzuvlar zarar görür. İnsanın kafası insanı dolandıran beyni içinde taşır. İyi korunması gerekir. Bunu çekiç yerine kullanamazsınız her halde. Ne yazık ki bunu yanlış kullanan ya da o yolda ucuz kahramanlık gösterileri yapan televizyon filmleri var. Bunlar evlere, sinemalara giriyor. Çocuklar gençler izliyor. Kafa ile bir vuruşta rakibin dişlerini kırıp, ağzının nasıl kan çanağına çevrildiği sahneler sergileniyor? Sonrasında bu eylemi yapan kişi çevresi tarafından nasıl kahraman ilan ediliyor, inanılır gibi değil?

Çocuk bunu izliyor, ertesi gün arkadaşına uyguluyor. Yazık bu topluma. Film yapımcıları, yöneticiler, bu durumdan sorumlu olan herkes bu durumdan sorumludur. Böyle saçmalıkların yaşanmaması için bu görevlerde bulunan kişilerin bilgili ve bilinçli olması gerek. Toplumu kötü örneklerle zehirlemek yerine, toplumsal normlara uygun, bilimsel ve sosyal konular işlenmeli. Onlar bu konuda duyarlı değilse siz bilinçli davranın, kendiniz de izlemeyin, çocuğunuza da izlettirmeyin.

İkiz torunlarım var. Üç buçuk yaşındalar. Bir gün kızımız: “Dede bana çizgi film açar mısın?” dedi. İsteğini yerine getirmedim. Köpeklerin diş çakması gibi bir hareket yaptı, sertçe baktı. “O ne, o ne biçim bakış,” dedim. Siteden arkadaşının ismini söyleyerek: “ x bize öyle yapıyor,” dedi. O günden sonra birbirlerine kızınca bu hareketi yapmaya başladılar. İnanın çok çirkin bir yüz yapısı oluyor. Bizim böyle bir davranış sergileyip çocuğumuzu böyle bir yola sokmamız mümkün değil. Çocuk bu örnekte olduğu gibi, sosyal çevresinden de etkileniyor.  Unutmayın çocukların iyi veya kötü tüm davranışlarından aile ve içinde yaşadığı toplum sorumludur. Sergilediği her davranış etkilendiği çevreden kaynaklanır.

Celil Boz  (celilboz@yahoo.com)

Eğitimci Sosyolog

30/09/2023