Günümüz dünyasında bireylerin veya bazı devletlerin siyasi, ekonomik ve toplumsal anlamda benimsedikleri bir başka ideoloji türü de Liberalizmdir. Liberalizm, devletin birey hayatına müdahalesi minimum ölçülerde, bireyin özgürlüğünü, haklarını, özgür iradesini ön planda tutan, bireysel ekonomi ve bireysel rekabeti teşvik eden siyasi, ekonomik ve toplumsal ideolojidir.
17. ve 18. Yüzyıllarda Aydınlanma Çağında John Locke, Adam Smith, Montesquieu, John Stuart Mill gibi düşünürler tarafından gündeme getirilmiştir. Bu bilim insanlarından her birisi Liberalizm konusunda çeşitli fikirler ileri sürmüşlerdir. Liberal düşünce görüşü başlangıçtaki düşünceler gibi kalmayıp zamanla farklı uygulamalara evrilmiştir. Liberalizm yaşam içerisinde uygulamada farklı isimler altında değerlendirilmiştir.
Klasik Liberalizm dönemi 17. ve 18. Yüz yıllarda, Modern Liberalizm dönemi 19. ve 20. Yüzyıl süreçlerinde yaşanmıştır. Klasik Liberalizmde devlet vatandaşın güvenliğini, hak-hukuk ve mülkiyetin korunmasıyla ilgilenir. Serbest piyasa ekonomisi ve bireysel girişimcilik temel esastır. Devletin ekonomiye müdahalesi yok denecek kadar azdır. Piyasa kendi dinamikleriyle çalışmalı (laissez-faire anlayışı).
Modern Liberalizm dönemi 19. ve 20. yüzyıllardır. Bu dönemde sanayi devriminin gelişmesi ile birlikte toplumda eşitsizlikler arttı. Bir kısım insanlar aşırı zengin olurken, işçi ve köylü sınıfı aşırı fakir duruma düştü. John Stuart Mill gibi bazı bilim insanları bu olumsuzluğun giderilmesi için devlet tarafından sosyal yardımlar ve fırsat eşitliklerinin sağlanması gerektiğini savundular.
21. Yüzyılda Liberalizm dahada gelişerek insan hakları, ifade özgürlüğü, cinsiyet eşitliği ve küresel serbest ticaret konularında gelişmeler kaydetmiştir. Temsili demokrasi, özgür seçimler, çoğulculuk fikri esastır.
Günümüzde ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Singapur, Hong Kong, İsviçre ve İrlanda gibi ülkeler günümüzde liberal ekonomi modelini en güçlü şekilde uygulayan ülkelerdir. Sosyal yardımlar ve fırsat eşitliği her ülkenin kendi şartlarına göre gerçekleşmektedir.
Celil Boz. (celilboz@yahoo.com)
Eğitimci Sosyolog
27/09/2025